Yatak yarası: Bir hastanın aynı pozisyonda aynı şekilde uzun süre kalması nedeniyle, özellikle yatak ile kemik çıkıntıları arasında kalan bölgelerinde yüzeysel kan dolaşımı vücut ağırlığının etkisiyle bozulur. Yani ağırlık merkezinin yatan bir hastada sürekli aynı yere baskı uygulamasından dolayı kan dolaşımı sıkıştırılmış olur. Kan dolaşımının görevini verimli yapamaması ile birlikte çevreden kaynaklanan fiziksel, mekanik ve bazı kimyasal faktörler nedeniyle doku hücreleri beslenmesi yok denecek seviyede zorlaşır. . Oksijensiz ve havasız kalan doku harabiyete uğrar ve ülserin meydana gelmesi kaçınılmazdır.

Yatak yarasının başlangıç işaretleri deride kızarıklıklar oluşmasıdır.. Kızarma (Eritem) evresini tamamladıktan daha sonra morarmaya dönüşür. Moraran baskı gören alanda deri bütünlüğü bozulur ve deri yer yer açılmaya sebep oluşturur. Açılma bakım görmediği zaman zarfında gittikçe yayılır ve enfekte olur. Bu sebeplerden yatak yarası oluşmuş olur. Yatak yarasının derinliği ve genişliği oranında hasta kan plazması kaybeder. Derin acılara maruz kalır.

Yatak yarası, bakım yapılmadığı sürece deri ve derialtı dokularına ve hatta KEMİĞE KADAR DERİNLEŞEBİLMEKTEDİR.
Özellikle diyabetlilerde ve nörolojik hastalarda, paralizili, metabolizma bozukluğu olan hastalarda ve anemilerde çok sık görülen bir yara türüdür.

Yatak yarası nasıl önlenir? Yatak Yarası tedavisinde dikkat edilmesi gerekenler.

Tıbbi ve cerrahi tedavi amacıyla uzun süre yatan hastalarda yatak yarasının önlenmesi veya hafif geçirilmesi iyi bir hasta bakımı ile mümkündür. Tedavi sırasında yatak yarasını önlemek bakımın temel ilkesidir. Yatak yarası tedavi edilirken tedaviye destek amaçlı kaliteli havalı yataklar mutlaka kullanılmalıdır.

Yatak yarasını önlemek için hasta yatağa yatar yatmaz kan dolaşımını hızlandıracak ve hava sürkülasyonunu sağlayacak bir havalı yatak kullanılmalıdır. Bunun yanında yatak yarası oluşumunu engellemek için destek olarak şunları yapabilirisiniz. Hastaya bol proteinli bir diyet uygulanır. Deri temiz, kimyasal etkenlerden uzak ve normal kurulukta tutulur..Hastanın yatış pozisyonu belirlenen zamanlarda sık sık değiştirilir. Yatağa temas eden ve basınç altında kalan, kemik çıkıntılarının bu­lunduğu bölgelere masaj yapılır. Yatak takımlarındaki kırışıklıklar mutlaka giderilmelidir. Yatak yarasının oluşumundaki en büyük etkenler yatan hastaların banyo sıkıntısı, hareket etmeme sıkıntısı, düzenli beslenmeme ve yatılan ortamdaki hijyendir. Buunlara özellikle dikkat edilmelidir.

Dışkı veya idrar ile kirlenen bölgeler sık sık temizlenir ve çamaşırlar değiştirilir. Kolaylık olması açısından LAZIMLIKLI HASTA KARYOLASI kullanılmak istenmektedir. KESİNLİKLE BU TÜR HASTA KARYOLALARINI KULLANMAYINIZ. Bu hasta karyolalrı hijyenik olmadığı sebebiyle üretinden kaldırılmıştır. En güzel ihtiyaç giderme yolu hastanın altını bezlemektir. Hastaya temas eden yatak yüzeyinin yumuşak olması ve kolay ha­valanabilir olması sağlanır. Havalandırma işlevini en güzel havalı yataklar yapar. Yumuşaklık, çarşaf altına post veya sünger konması ile sağlanabilir. Çarşafların hava geçirgen %100 pamuk olmasına dikkat edilmesi gerekmektedir.
Özel üretilmiş yüzeyi bölgesel olarak değişen havalı yataklar kullanılır. 10 dakikada bir değişim sağlayan havalı yataklar tercih edilmelidir.
Oluşan yatak yarasının bakımı için aşağıdaki uygulamalar yapılır. Yatak yarası olma ihtimali yüksek olan ve kızaran bölgeye %70'lik alkol ile masaj yapılır. Antiseptikle silinir pudra ile kurulanır. Hekim tarafından önerilen antiseptik solüsyon ile açılan yaralı bölge pansuman yapılır. Yara kuru pansuman ile korunur. Bunlar yapılırken mutlaka havalı yatak kullanılmalıdır. Nekrozu olmuş dokular eksizyon ile alınır. Oksijen ile yara yıkanır. Yara kuru ve temiz tutulur. Gerekirse ultraviole tedavisi yapılır. Yaraya hücre çoğalımını hızlandıran pomatlar sürülür ve yara ko­ruyucu steril pansuman ile kapatılır.Yatak yarasının tedavisi uzman hekim tarafından planlanır. Bu makale bilgilendirme amaçlıdır.

HAVALI YATAK KULLANIMI

1. Havalı Yatak, Hasta Yatağının Üzerine Nasıl Yerleştirilmelidir?

Havalı Yataklar Hasta Karyolaları standart ölçülerde üretilmektedir. Bir havalı yatak kullanmak istenildiğinde hasta karyolası kullanılmasında yarar vardır. Havalı Yatağı Hasta Karyolasının üzerine yayın ve alt uçlarını standart yatağın köşelerinden alta doğru kıvırararak güzelce yerleştirin. Havalı yatağı, hava giriş tüpü mutlaka hastanın ayak ucuna gelecek şekilde yerleştirilmelidir. Lütfen bu şartlar sağlanmadan hava yatağının üzerine oturmayınız.

2. Bütün hava hücrelerinini kontrol edin. Bu hücrelerin birbirne paralel olmasına ve üstüste gelmemesine mutlaka dikkat ediniz.

3. Havalı yatağın hava hortumunu pompaya takın. Bağlantının gevşek olmamasına dikkat edin. Havanın hortuma rahatça geçebileceğinden emin olun.

4. Pompanın fişini prüze takın ve kontrol panelindeki güç düğmesini çalıştırarak çalıştırın. Düğmenin üzerinde yanan ışık pompaya elektrik geldiğini ve aletinin açık olduğunu gösterir.

5. Ağırlık basınç düğmesini kontrol edin. Hastanın yaklaşık ağırlığını, ağırlık seviyesini belirleme düğmesini çevirerek cihaza giriniz.

6. Havalı yatağın pompası 10 dakikalık çevrim süresi şeklinde proğramlanmıştır. Her çevrim süresince, önce "A" grubu hava bölmeleri şişirilir ve bunu "B" grubu hava bölmeleri izler. "A" grubu bölmeleri diğer çevrimim başında tekrar şişirilir. Burada amaç her hava bölümü grubunun 5 dakika süre ile tekrarlı olarak şişirilmesidir. Kısaca ''A'' hücreleri şişerken ''B'' hücreleri iner 10 dk. sonra bu işlev tersini otomatik yapar.

7. Hava yatağının üzerini Özel Aleziyle kapatınız kaplayınız. Eğer havalı yatağınız basit baklava tipi havalı yataklardan ise pamuk çarşaf mutlaka kullanınız. Elastik köşeleri çarşafın düzgün bir şekilde yerleşmesi için kullanınız. Yatağı kullanacağınız zaman lütfen temiz bir çarşafla kaplayınız.

8. Hasta üzerinde yattığı süre zarfında havalı yatak pompasını elektirkten çıkarmayınız ve düğmesini kapatmayınız.

Havalı Yatak neden Gereklidir?

Havalı yatak bir hastanın vücudunda yara oluşumunu engelleyen en büyük etkin yatak grubudur. Sürekli yatamaya maruz kalan hastalarımızda, vücut ağırlık merkezlerinin uyguladığı basınç merkezleri sürekli aynı yüzeye baskı yapar. Bu ağırlık merkezleri sürekli basınç altında olduklarından, hastalarıızın ağırlık merkezlerinde maruz kaldığı DEKÜBİTUS YARALARI meydana gelmektedir. Dekübitus yaralarının meydana gelme sebeblerinden biri ne kadar ağırlık merkezine uygulanan basınç olsada, bu ağırlık merkezlerinin havayla teasının kesilmeside başlıca sebeblerindendir. Vucuttaki basınç ağırlık merkezleri kısaca sıralıyacak olursak bunu üç pozisyonda sıralayabiliriz:Hasta sırt üstü yattiğinda : Ayak Topuklarında, Omuz Yaprakları, Kollarda Dirsekler, Omur Çıkıntılarında ve Kuruk Sokumu BölgesindeHasta Yan yattığında : Kulaklarda, Bacak Kısmında Dizde, Ayak Bileklerinde, Trokanter MajörHasta Oturma Pozisyonunda : Oturma Kemiklerinde, Ayak Topuklarında, Kuruk Sokumunda ve Omuz YapraklarındaDekübitus yarasını engellemeye yönelik prefosyonel personellerin gözetimi altında dekübitus yarası minumum düzeye indirilmeye çalışılmalıdır. Kişisel olarak bu yaralarının olusmasını veya oluşmussa giderilmesinde yardımcı en büyük etken HAVALI YATAKTIR. Havalı yatak sürekli içinde hava sirkulasyonu sağladığı için ağırlık merzkezleri vardiyalı olarak değişir. Hasta ile hastanın vucuduna basınç uyguluyan bölgelere hava girmesini sağlar. Sürekli yatan hastalar genelde hareketsiz olduklarından bu hava sirkülasyonu hastayı yormadan vucudu hareket halinde tutar. Oksijen medikal , yatan veya yeni yatmaya başlayan hastalarımıza ısrarla havalı yatak kullanmalarını tavsiye eder.Yatan hastalarımızda meydana gelen Dekübbitus Yarası Hakkında detaylı bilgileri aşağıda bulabilirsiniz.

Dekübitus (dekübitus yarası) Nedir ?

Dekübitus kelime yapısı olarak latince “decumbere, decubitum” dan gelen ve yerleşmek (yapışmak) anlamında kullanılan bir kelimedir.
Dekübitus çok hızlı meydana gelen inatçı ve zor iyileşmeye meyilli bir sağlık sorunudur. Yatalak hastalarımızın %3-%11'i basınç ülseri denilen bu sorunla karşı karşıya kalırlar.Uzun süre yatan hastalarımızdaysa bu neredeyse kaçınılmazdır. Ve “dekübitus yaralarını %80 'ini önlenebilirdir.” (Gerhard Schroeder)
Dekübitus yarası yardım ve bakım gerektiren hastalarda önemli sağlık risklerinden bir tanesidir.

Cilt Anatomisi

Cilt çok yüksek bir basınca karşı zarar görmeden dayanabilme özelliğine sahiptir. Ama dekübitus yarası oluşumunda uzun süreli bir basınca maruz kalması söz konusudur. Sonsuz alanı ile cilt insanın en büyük duyu organıdır. Bu alan yaklaşık 1,5-1,8 m2dir , ağırlığı ise 3,5-10 kg.dir. Sağlıklı bir cilt duyusal dokunuşları (basınç ağrıları, dokunma hissini vb.) başka yerlere iletebilir ve bu şekilde vücudun tepkisini etkileyebilir. Ayrıca basınçlı ağrılarda yatış şeklindeki değişmeler oldukça önemlidir. Eğer bu işlev kaldırılırsa, basınç ağrıları iletilmeye devam edilmez hasta artık hareket edemez. Bundan dolayı da sürekli bir basınç meydana gelir, bunlar fizyolojik ağrı sınırlarının dışına çıkar ve bir dekübitus yarası oluşumuna neden olur. Eğer cilt zarar görürse, bu durumda herhangi bir engel olmadan hastalık mikropları nüfuz edebilir ve bir enfeksiyona yol açabilir.

Dekübitus Yara Oluşumu

Dekübitus yarasının oluşumu için birçok neden bulunmaktadır.

Ana Sebepler: Basınç ve Zaman

Belirli bir cilt bölgesi üzerine uygulanan basınç daha uzun bir süre doku üzerine yatış veya oturuş pozisyonunda etki ederse bu dekübitus yarasının oluşumunun ana sebebini oluşturur. Cildin ve damarlarının kompres baskısına etki eder ve bu şekilde yetersiz bir kan dolaşımı gerçekleşir. Artiyel kan artık cildi yeteri kadar besin maddeleri ve oksijen ile besleyemez hale gelir. Belirli bir cilt bölgesi üzerine uygulanan iki saatlik bir basınçta bile cilt hücreleri ölmeye başlar. Cildin sinir hücrelerinin zarar görmesi ise çok daha erken başlar ve 2 saatin sonunda geri dönüşü olmayan bir durum gözüyle bakılır. Venöz, türevsel damarlar sıkışır. Buna bağlı olarak da metabolizmadan atılacak ürünler artık dışarıya atılamaz hale gelir. Arteriyel taraftan ise damarların genişletilmesi ile kan akımı artırılabilir, bu da cildin kızarmasından anlaşılabilir. Venöz damarların sıkıştırılması ile de kan akışı sağlanamaz ve dokunun içerisine sıkıştırılmış olur. Cildin üst tabakasında ödem ve şişlikler meydana gelir. Bu durumda bir dekübitus yarası oluşur.

Diğer Sebepler: Makaslama Kuvvetleri ve Sürtünme

Makaslama tıp alanında çeşitli cilt tabakalarının kayması olarak kullanılmaktadır. Hastanın dönme hareketinden, çekme ve yatış şekillerinden ortaya çıkmaktadır. Makaslama kan damarlarındaki bükülmeye neden olur ve kan sirkülasyonunu etkiler. Bir dekübitus yarası daha çok kemik çıkıntı yerlerinde ve kas ile yağ dokularının az miktarda yastıklandığı vücut kısımlarında daha öncelikli olarak meydana gelir.
Dekubitus yarası oluşumunda zaman çok önemli bir faktördür. Bir cilt bölgesi iki saatten fazla yüksek bir basınca maruz bırakılmamalıdır. Bu özellikle de yatalak hastalarda çok önemlidir. Çünkü bu süre içerisinde ilgili bölgelere daha az kan gitmektedir. Bu nedenle hasta en geç iki saat içerisinde farklı bir yatış pozisyonuna getirilmelidir.
Kilolu yani yağ oranı yüksek hastalar da dekübitüs yarası oluşumundan etkilenir. Yüksek vücut ağırlığından dolayı kritik noktalar üzerinde daha büyük ağırlık güçleri etki etmektedir. Zayıf kişiler ise özellikle risk altında bulunurlar, çünkü bunların kemikleri genelde cildin altında kalmaktadır. Bunun anlamı da cildin altındaki yağ dokusu en düşük seviyeye gelmiştir ve bu nedenle de üzerine uygulanacak basınç güçlerine karşı kendini savunacak gücü bulunmamaktadır.
İki tür dekübitus yarası oluşumu söz konusudur;

Dekübitus Acutus

Cilde doğrudan basıncın etki etmesiyle meydana gelir.

Dekübitus Chronicus

Kötü huylu ülser olarak da bilinmektedir. Burada makaslama kuvvetleri gibi eğik olarak etki eden kuvvetlerden kaynaklanan ve derinlerde başlayan (kemiklerle kaslar arası) bir ülser söz konusudur.